АктуелноНаш ИзборНаш изборОхрид

За мартинките, според Зборникот од Миладиновци

Дента спроти Марта сучат црвено и бело предено со цело; и утрината го клавает на децата на грло, на р’це и ноѕе за здравје. Тие се викает мартинки, и со ним в Струга сретват ластoвиците. Таја вечер пременувает местата, к’де спавале до тога, за да не ги јадат болви. Тој ден малите деца прават ластовица от дрво шикосано, и пејет по к’штите: „Ластовица идеше, Црно Море пливаше…“
Во класичниот изглед мартинката претставува засукан бел и црвен конец, најчестo волнен. Боите имаат строго определена смисла: црвено – крв, живот; бело – чистота, среќа. Традицијата е на првиот ден од март најстарата жена во семејството да врзува на рацете на децата засукан бел и црвен конец за здравје и против уроци. Затоа со мартинката се кити котлето, во кое се дои првото млеко на Ѓурѓовден; со мартинка се заврзвуваат билките од Иванден.

Мартинките се носаат до појавата на првото процветано дрво или на првиот виден штрк, а во Македонија и до здогледување на првата ластовица. Потоа се ставаат под камен и по нив се гадае. Ако после еден месец под каменот има мравки, годината ќе биде береќетна.

Според легендата, Македон се вљубил во Ксантија, тоа била љубов до последен здив. Но, злите сили, или некои од боговите, ја замениле Ксантија со цвеќињата…

Македон секоја пролет ја бара својата прва и незаборавна љубов на сите ливади и полиња, во сите бистри потоци и реки во сите градини во неговата омилена земја Македонија. Во чест на оваа несреќна љубов кон Македон и божицата на цвеќето Ксантија, Македонците првиот пролетен месец го нарекоа Ксант, а пролетниот празник Ксантика.

Ксантика, Македонците го слават како празник на пролетта, љубовта, цвеќето и убавината. Прославата се одржувала на улиците и во театрите, преку програма на танци, музика и ритуали.

Ксантика е празник во кој Македонците верувале дека има миење на душите, простување на гревовите, доминација на разбудената пролетна светлина над зимскиот мрак, кој ги угнетува нивните души. Симболот на празникот е црвено-белата плетенка, исткаена од бел и црвен конец, тоа е „мартинка“, таа едноставно магична црвено-бела плетенка што потоа се протегала како конец за да ги спои тие луѓе за време на празникот.

Ксантика е длабоко навлезена во душите на Македонците со зачудувачка моќ.

Прославата на Ксантика беше придружена со невиден ентузијазам и екстаза.

Црвено-бели симболи беа поставени на вратите и прозорците и оградите.

Жените и девојките од нив правеа ѓердани, ја украсуваа косата.

Мажите ги врзувале за појаси.

Децата ги носеа како нараквици на рацете.

Коњите и јагнињата биле направени од црвено-бело предиво.

Жените ја истакнуваа облеката, ткаена и везена во зимскиот период, збогатена со оригинална инспирација, монументална хармонија и раскошна боја.

Главните одлики на машката облека биле: шеритот (појасот), кој се сметал за симбол на мажественоста, кламидијата (наметка) и богато извезената и украсена кошула. Мажите носеа бели панделки или наметки (шапки со широк обод) на главите.

Вистинската убавина беа нивните мелодични песни и вртливи танци, особено рок (роки) и телесија (телесни).

Низ сите населби, низ сите долини и планини, со застрашувачка сила одекнуваа магичните звуци на тапани, гајди, зурли, труби и кавали.

Ксантика се празнуваше цел месец, со неверојатен ентузијазам и вознесување кон боговите и вечното Сонце – симболот на животот.

 

wikipedia.org