Манастирот Свети Наум кај Охрид е еден од најзначајните манастири во Македонија.
Се наоѓа во најјужниот дел од македонскиот дел на Охридското Езеро, на границата со Албанија. Во манастирската црква Свети Наум се наоѓаат моштите на свети Наум, ученик на солунските браќа Свети Кирил и Методиј. Свети Наум Охридски, заедно со Свети Климент Охридски, го ширеле христијанството на просторите на јужниот дел на Балканот, најмногу околу Охридското Езеро.
Манастирот го основал самиот свети Наум и бил изграден во 905 година, а таму бил погребан околу 910 година. Гробот – мермерниот саркофаг на Свети Наум се наоѓа во десното крило на црквата, на посебен помал простор. Според легендата, ако ја потпрете главата на гробот, можете да го слушнете чукањето на срцето на Свети Наум. Моштите на св. Наума им помогна на некои пациенти да оздрават, па и верници и болни го посетуваат манастирот барајќи лек од светителот. Тој манастир се викал и Св. Сиум и Св. Заума, т.е. „за умот“ – поради моќта да се лекуваат душевните болести.
Според традицијата, ја основал Наум, ученик на Климентов, околу 900 година. Се смета дека Климент бил Бугарин, а националноста на Наумови не е утврдена. Тој и Климент отишле во „Бугарија“ во 886 година, а се населиле и живееле во Кутмичивица, а најмногу во Џават кај Охридското Езеро. Наум најпрвин бил свештеник, а подоцна се замонашил во еден манастир, каде што и умрел. Климент напишал дека Наум го поттикнал да се храбри и да почне да преведува некои црковни книги од грчки на старословенски јазик.
Манастирскиот храм најпрво бил посветен на св. Архангел Михаил, а подоцна именуван по св. Науму, кој бил погребан таму. Манастирската слава е празникот Св. Климент и Наум.
Имаше впечатлива легенда за послушна мечка, која ора со вол што влече плуг. Имено, според таа легенда („Охрид“) еден селанец, кој со два вола ја орал својата нива во близина на манастирот, мечка го убила во јарем. Очајниот селанец клекнал на колена и се оплакувал на Бога и во еден момент пред него се појавил св. Наум. Кога го слушна селанскиот оплакување, тој горливо се помоли на Бога токму таму пред него.
На крајот, тој му рекол на селанецот да не тагува, оти мечката пак ќе дојде – туку да му помогне. И навистина, по некое време дојде истата мечка, ја стави главата низ јаремот и го влечеше плугот со другиот вол, додека не завршија сè. Демек, мечката секоја година „сервирала“ со тој сељак. Голема слика над влезот, со таа композиција, потсетуваше на тој настан. А голема плишана мечка се чувала во манастирот до почетокот на 20 век.
На почетокот на 18 век, црквата Св. Наума, со иконостас во барокен стил (дело на Константин Зограф од 1711-1716 година) и комплекс од манастирски згради, во кој можеле да се сместат до 100 патници. Тогаш била изградена архиепископската палата и почнале да се печатат житија на охридските светци (1741). На иконостасот на манастирската црква Св. Во Наума меѓу престолните икони била поставена иконата Св. Владимир и Св. Марина. Овие икони се исто така еквивалентни на престолни икони, св. Климент и св. Намерно. Помеѓу нив во минијатурна форма е поставена сцената „Успение на свети Наум“. Положбата на иконата на св. Владимир, на иконостасот сведочи за неговото основање.
