Од формирањето на нашето Друштво во 2009 година, ние, Македонците од Албанија водиме борба за статусот на македонскиот јазик на Факултетот за странски јазици на Универзитетот во Тирана. По 14 години залагања и барања, оваа година, за првпат во историјата се доби работно место за лектор по македонски јазик на Универзитетот во Тирана и прашањето за македонистиката во Албанија стана официјален македонски државен приоритет. Низ годините се обраќавме до многу македонски институции, на највиско ниво, но конкретен резултат немаше. Успехот се постигна откако на крајот на минатата година, со иницијатива за реактивирање на Лекторатот по македонски јазик, за првпат се обративме до Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура. И тоа се постигна само за неколку месеци, благодарение на секојдневните големи залагања на тогашната директорка на Семинарот, проф. Весна Мојсова-Чепишевска и на тогашниот тим на Семинарот, со поддршка од тогашниот ректор на УКИМ, проф. Никола Јанкуловски и со волјата на надлежните државни институции. Денес, истиот УКИМ, но воден од новата ректорка, проф. Биљана Ангелова и Семинарот воден од новата директорка, проф. Кристина Николовска, со она што го прават можат да го поткопаат изучувањето на македонскиот јазик и развојот на македонистиката во Тирана, и притоа воопшто не одговараат на нашите досегашни молби, барања и укажувања, иако станува збор за прашање што е од државен интерес.
Ова ни се случува во период кога и ние, македонското малцинство во Албанија и нашата матична македонска држава, овде се соочуваме и со засилени обиди за антимакедонски влијанија и пропаганди од субјекти од трети страни. За жал, сегашното постапување на УКИМ и Семинарот може да се искористи во прилог на таквите влијанија и пропаганди, спротивно и на македонските национални интереси и ние мораме да алармираме.
Откако без некакво образложение, по назначувањето на Кристина Николовска за директорка, УКИМ и Семинарот во целост ја прекинаа комуникацијата и соработката со нас коишто ја покренавме иницијативата и битката за Лекторатот ја водиме со години, шансата за првпат во историјата да се распише конкурс за лектор по македонски јазик во Тирана, тие не ја искористија за да се избере македонистички кадар што ќе може да ја развива македонистиката во Албанија. Се очекуваше да се внимава каков кадар ќе се избере поради вжноста на овој Лекторат. Но, УКИМ за лектор во Тирана има избрано лице што нема ни студирано македонски јазик или македонска литература и што досега нема држено настава по македонски јазик. За такво лице, воопшто не знаеме дали ќе може да ја работи работата во Лекторатот. Со тоа се доведува во прашање функционирањето на Лекторатот што очекувавме да прерасне и во Катедра за македонски јазик во Тирана. По 14 години борба, откако се случи историски успех, ние, Македонците од Албанија, нема да дозволиме поткопување на постигнатото за македонскиот јазик и за развојот на македонистиката во Тирана, зад кое како приоритет, сега стои и македонската држава! Затоа, реагираме и денес, кога се чествува делото на големиот Блаже Конески и пред големиот празник Свети Климент, затоа што мора да се заштити нешто што веќе е и официјален македонски државен интерес, а се однесува на нашиот македонски јазик.
Нашите барања за државно ангажирање за македонскиот јазик на Универзитетот во Тирана почнаа уште пред десетина години, со наши обраќања до поранешниот македонски претседател, Ѓорге Иванов. Тогаш се настојуваше да се постигне резултат. Но се случи Лекторатот што работеше кратко време, во меѓувреме да се затвори, бидејќи УКИМ, тогаш не се заложи да се добие работно место т.е. конкурс за лектор по македонски јазик во Тирана. Во годините наназад, нашето барање за ангажирање на државата беше покренато официјално и пред Министерството за надворешни работи, во 2017 година, на состанок со Виктор Димовски кој тогаш беше државен секретар во МНР, како и пред Минитерството за образование и наука, во 2018 година, на состанок со тогашната министерка, Рената Дескоска. И тогаш со идеја за Лекторат што ќе стане и Катедра, затоа што во Албанија има интерес за македонскиот јазик. Објективно, ангажирањето на македонската држава се забрза пред точно една година, кога на 5 декември 2022 година одржавме состанок и со претходната директорка на Семинарот, по што конечно се направија сите потребни чекори за повторно отворање на Лекторатот, до распишување конкурс за избор на лектор. За сето ова постои обемна документација што покажува дека прашањето за македонистиката во Тирана било и е наш приоритет со години. Затоа и денес, повторно реагираме. Затоа што од огромна важност за нас, како второ по бројност малцинство во Албанија и за нашата матична македонска држава е овој Лекторат успешно да работи и еден ден да се оствари и идејата за Катедра за македонски јазик во Тирана.
До пред неколку месеци и бевме убедени дека ќе биде така. Затоа што уште во мај оваа година, на состанокот во Тирана меѓу раководството на Факултетот за странски јазици, тогашната директорка на Семинарот при УКИМ, Весна Мојсова-Чепишевска и македонскиот амбасадор, Данчо Марковски, како што официјално извести македонската амбасада, успешно беше договорено согласно со развојот на интересот да се зголемува програмата по македонистика со вклучување на македонски јазик и култура. За тоа беше известен и ректорот на Универзитетот во Тирана. А тоа најверојатно ќе беше и чекор понатаму кон Катедра во иднина. Но, денес, стравуваме дека тоа нема да се случи поради ваквиот однос и ваквото постапување од УКИМ и Семинарот со новото раководство. Стравуваме дека тоа може да доведе дури и до повторно затворање на Лекторатот, а не до развивање на студиите по македонски јазик. Без соодветен македонистички кадар овозможен од нашата матична држава, според строгите критериуми на Универзитетот во Тирана, убедени сме дека за жал не може ни да се размислува за позначајно развивање на студиите, а не пак за Катедра. Веруваме дека нашата матична македонска држава тоа нема да го дозволи. И затоа отворено нагласуваме – нашата реакција не е за да се проблематизира, туку за Лекторатот да постои и да се развива, а ние и сега и секогаш понатаму ќе сториме сè што можеме да биде така.
Уште еднаш мораме да нагласиме дека ние бевме и сме подготвени со сите наши сили да придонесеме Лекторатот по македонски јазик да се популаризира и да има што повеќе студенти. Но, откако од за нас непознати причини, Семинарот има нова директорка, Кристина Николовска, тоа не можеме да го направиме, затоа што од тој момент и Семинарот, и УКИМ немаат соработка и комуникација со нас, иако за успешно остварување на вакви иницијативи во Албанија, нужно е да се има тесна соработка со своето малцинство. И ректорката, проф. Биљана Ангелова не одговори на нашето барање за средба. Иако, претходно, уште на средината на септември, официјално, со допис од претстедателот на Друштвото ја информиравме: „Ние како Друштво сме подготвени да помогнеме и со кампањи, настапи и поддршка во активностите со кои студентите ќе се информираат дека Лекторатот запонува со работа и дека можат да студираат/учат македонски јазик. Но за тоа е неопходно да знаеме дека наставата веќе ќе може да почне. Според дописот што го добивме од Факултетот за странски јазици, натамошните активности зависат најмногу од УКИМ и затоа Ве замолувам да не ја пропуштиме оваа шанса.“ За жал, по начинот на кој УКИМ и Семинарот со новото раководство ги спроведуваат активностите во врска со Лекторатот, во отсуство на каква и да е видлива активност за развој на македонистиката во странство и посебно важно со ваков избор на лектор за кој дознаваме само преку фотографии на социјалните мрежи, стравуваме дека шансата може да се пропушти, и покрај нашата силна желба и решеност. УКИМ го игнорираше и нашето претходно јавно обраќање.
Затоа, поаѓајќи од тоа дека за првпат, државата веќе има застанато зад Лекторатот по македонски јазик во Тирана, јавно апелираме, во функција на заштита и на македонските државни и национални интереси, сите надлежни македонски институции да се заинтересираат и да се заложат да се исправат пропустите и да не се дозволи да се доведе во прашање неговото постоење и развивање. Овој апел го упатуваме и до претседателот на државата, и до Владата за реакција и преку ресорните министерства, пред сè Министерството за образование и наука, како и до Државниот просветен инспекторат, но и до сите општествени и политички субјекти и фактори во државата што се залагаат за заштита на македонските национални и државни интереси. Да застанеме на линијата за развој на македонистиката во Албанија. Наш приоритет со години беше и останува да се развиваат студиите по македонски јазик во Тирана и веруваме дека заеднички со македонската држава ќе успееме во тоа.
извор: Македонско друштво „Илинден“-Тирана
